شانه یخ زده که با نام علمی کپسولیت چسبنده نیز شناخته می‌شود، نوعی بیماری دردناک و ناتوان‌کننده است که موجب محدودیت حرکت و سختی در مفصل شانه می‌شود. این وضعیت به دلیل چسبندگی و التهاب بافت‌های اطراف مفصل شانه ایجاد می‌شود و معمولاً با سفتی، درد و کاهش دامنه حرکتی همراه است.
این مشکل در افراد میانسال و بیشتر در زنان مشاهده می‌شود و می‌تواند به‌طور قابل توجهی زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهد. در این مقاله، به بررسی علل، علائم، و روش‌های درمان شانه یخ زده پرداخته و به سوالات رایج در این زمینه پاسخ می‌دهیم.
شانه یخ زده چیست؟
شانه یخ زده، یا کپسولیت چسبنده، یکی از انواع بیماری های شانه است که موجب سفتی و محدودیت شدید حرکت در مفصل شانه می‌شود. در این وضعیت، کپسول اطراف مفصل شانه ضخیم و ملتهب شده و بافت‌های آن چسبندگی پیدا می‌کنند که به تدریج منجر به کاهش دامنه حرکتی می‌شود.
علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نیست، اما عواملی مانند آسیب های شانه، جراحی یا بی‌حرکتی طولانی‌مدت شانه می‌توانند آن را تشدید کنند. همچنین، شانه یخ زده در افراد بالای ۴۰ سال و بیشتر در زنان و کسانی که به بیماری‌هایی مانند دیابت یا مشکلات تیروئیدی مبتلا هستند، شایع‌تر است.
علائم شانه یخ زده
علائم شانه یخ زده به تدریج و در طی سه مرحله مشخص بروز می‌کند که هر کدام از این مراحل دارای ویژگی‌ها و علائم خاصی هستند و ممکن است چندین ماه طول بکشند تا فرد به مرحله بعدی وارد شود.
1. مرحله انجماد (Freeze)
این مرحله با درد شدید و ناگهانی در شانه شروع می‌شود که معمولاً با فعالیت‌های روزانه یا حرکت دادن شانه تشدید می‌شود. درد ممکن است در شب‌ها بدتر شود و خواب فرد را مختل کند. در این مرحله، شانه به تدریج سفت می‌شود و دامنه حرکتی آن کاهش می‌یابد.
بیمار ممکن است نتواند شانه خود را به‌طور کامل بچرخاند یا بازو را به‌طور کامل بالا ببرد. این مرحله ممکن است بین ۶ هفته تا ۹ ماه طول بکشد و معمولاً با درد شدید همراه است که به تدریج به محدودیت حرکتی منجر می‌شود.
2. مرحله یخ‌زدگی (Frozen)
در این مرحله، درد کاهش می‌یابد یا به‌طور مداوم در سطحی کمتر از مرحله انجماد باقی می‌ماند، اما سفتی و محدودیت حرکتی شانه به شدت باقی می‌ماند. بیمار همچنان در انجام فعالیت‌های روزمره مانند بلند کردن اشیا، پوشیدن لباس یا شانه کردن موها با مشکل روبه‌روست.
حرکت دادن شانه در این مرحله به دلیل چسبندگی کپسول مفصل دشوار است و بیمار به‌طور جدی با محدودیت حرکتی مواجه می‌شود. این مرحله ممکن است بین ۴ تا ۱۲ ماه ادامه داشته باشد.
3. مرحله ذوب (Thawing)
این مرحله، که مرحله نهایی است، زمانی آغاز می‌شود که دامنه حرکتی شانه به تدریج و به آرامی شروع به بهبود می‌کند. در این مرحله، بافت‌های شانه به مرور از حالت چسبندگی خارج می‌شوند و بیمار می‌تواند حرکت بیشتری در شانه خود احساس کند.
با کاهش التهاب و از بین رفتن چسبندگی‌ها، سفتی شانه کاهش می‌یابد و بیمار کم‌کم قادر خواهد بود فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرد. این مرحله ممکن است بین ۶ ماه تا ۲ سال طول بکشد و بیمار به تدریج به دامنه حرکتی طبیعی خود بازمی‌گردد.
چه عواملی باعث شانه یخ زده می‌شوند؟
علت دقیق شانه یخ زده هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما عواملی همچون آسیب‌های قبلی شانه، عمل جراحی، یا بی‌حرکتی طولانی‌مدت شانه می‌تواند به افزایش احتمال ابتلا به این بیماری منجر شود. همچنین، بیماری‌های مزمن مانند دیابت، تیروئید، و بیماری‌های قلبی نیز می‌توانند زمینه‌ساز این مشکل شوند.
عوامل دیگری همچون عدم فعالیت منظم، بالارفتن سن، و تغییرات هورمونی به‌ویژه در زنان نیز می‌توانند خطر شانه یخ زده را افزایش دهند. به‌طور کلی، این بیماری بیشتر در افراد بالای ۴۰ سال دیده می‌شود و در زنان شایع‌تر از مردان است.
شانه یخ زده چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص شانه یخ زده معمولاً بر اساس علائم و معاینه فیزیکی انجام می‌شود. پزشک با بررسی محدودیت حرکتی و انجام آزمایش‌های ساده، وجود این بیماری را تشخیص می‌دهد. در برخی موارد، از تصاویر رادیوگرافی، MRI، یا سونوگرافی برای بررسی دقیق‌تر ساختار شانه و حذف احتمال مشکلات دیگر استفاده می‌شود.
تست‌های تصویربرداری به پزشک کمک می‌کنند تا سایر اختلالات مفصلی و بافتی مانند پارگی روتاتور کاف یا آرتریت را از شانه یخ زده تشخیص دهند. MRI به‌خصوص برای شناسایی التهاب و چسبندگی کپسول مفصلی شانه مفید است.
آیا شانه یخ زده به‌طور کامل درمان می‌شود؟
بله، در اکثر موارد شانه یخ زده به‌طور کامل درمان می‌شود، اما بهبودی کامل ممکن است چندین ماه یا حتی تا دو سال طول بکشد. اگر بیماری در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود و درمان‌های مناسبی اعمال گردد، احتمال بهبودی سریع‌تر بیشتر است. با این حال، برخی بیماران ممکن است کمی محدودیت حرکتی باقی بماند.
با مراقبت‌های مناسب و رعایت تمرینات توصیه‌شده، بسیاری از بیماران به‌طور کامل بهبود می‌یابند و می‌توانند فعالیت‌های روزمره خود را بدون مشکل انجام دهند. اما درمان به صبر و پشتکار نیاز دارد و در برخی موارد ممکن است محدودیت‌های خفیفی باقی بماند.
درمان شانه یخ زده چیست؟
درمان شانه یخ زده ممکن است شامل درمان‌های غیر جراحی مانند فیزیوتراپی، تزریق استروئید و داروهای ضدالتهابی باشد. فیزیوتراپی به‌طور خاص در کاهش سفتی و بهبود دامنه حرکتی مفصل بسیار موثر است. برخی از بیماران نیز از روش‌های تسکین درد مانند ماساژ و طب سوزنی بهره می‌برند.
در مواردی که درمان‌های غیرجراحی موثر نباشند، جراحی به‌عنوان گزینه نهایی مطرح می‌شود. یکی از روش‌های جراحی، جراحی باز و آزادسازی چسبندگی‌هاست، و روش دیگر، مانیوپولاسیون یا حرکت دادن شانه تحت بی‌هوشی است که برای بهبود دامنه حرکتی انجام می‌شود.
برای درمان شانه یخ زده به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
برای درمان شانه یخ زده، بهتر است ابتدا به یک متخصص ارتوپدی مراجعه کنید. متخصص ارتوپدی با انجام معاینه فیزیکی، بررسی سابقه پزشکی و در صورت نیاز انجام آزمایش‌های تصویربرداری مانند ام‌آر‌آی یا رادیوگرافی، می‌تواند شدت و مرحله بیماری را تشخیص دهد و راهکارهای درمانی مناسبی ارائه دهد. این متخصص می‌تواند با ترکیب روش‌های مختلفی مانند فیزیوتراپی، داروهای ضد التهاب و در موارد خاص، تزریق کورتیکواستروئید به کاهش درد و بهبود دامنه حرکتی شانه کمک کند.
در برخی موارد، مراجعه به فیزیوتراپیست نیز مفید است. فیزیوتراپیست می‌تواند برنامه‌ای از تمرینات کششی و تقویتی ارائه دهد که به تدریج شانه را به حرکت طبیعی خود بازگرداند. همچنین، اگر علائم شانه یخ زده شدید باشد و به درمان‌های غیرجراحی پاسخ ندهد، ممکن است نیاز به جراحی توسط متخصص ارتوپدی باشد.
نتیجه‌گیری
شانه یخ زده یک مشکل شایع اما قابل درمان است که با درد و محدودیت حرکتی همراه است. تشخیص و درمان زودهنگام آن می‌تواند از تشدید علائم جلوگیری کند و فرآیند بهبودی را تسریع کند.
استفاده از روش‌های درمانی غیر جراحی مانند فیزیوتراپی، داروهای ضدالتهابی و تمرینات خانگی می‌تواند به کاهش درد و بهبود دامنه حرکتی کمک کند. در موارد شدیدتر، جراحی ممکن است ضروری باشد. رعایت توصیه‌های پزشکی و انجام تمرینات منظم، می‌تواند به بیماران کمک کند تا زندگی بدون درد و با دامنه حرکتی طبیعی را تجربه کنند.
